De Eerste Kamer debatteerde dinsdag 14 oktober over het voorstel van het demissionaire kabinet om de begroting van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) te wijzigingen vanwege de Voorjaarsnota. Het debat met demissionair minister Moes (OCW) en demissionair staatssecretaris Becking van Funderend Onderwijs en Emancipatie ging onder meer over de bezuinigingen op het hoger onderwijs, de onderwijskansenregeling en de subsidies voor dierproeven. De Eerste Kamer stemt dinsdag 28 oktober over het wetsvoorstel en de ingediende moties.
Tijdens het debat zeiden de onderwijswoordvoerders blij te zijn met de toezegging dat er een stagevergoeding komt voor mbo'ers. Ze wilden weten of de minister over de uitvoering ervan al meer kon zeggen. Ook was er steun voor het terugdraaien met € 177 miljoen van de bezuiniging op de onderwijskansenregeling. Toch waren er nog genoeg zorgen te horen, bijvoorbeeld over de bezuinigingen op de publieke omroep, over de bezuiniging op het hoger onderwijs en de wetenschap, en over het lerarentekort. Kamerleden wezen op het belang van investeren in het onderwijs en daarmee in de toekomst van Nederland.
Er zijn vier moties ingediend:
-
-De motie-Roovers c.s. over het behouden van fundamenteel onderzoek met maatschappelijke en medische relevantie. De minister heeft de motie ontraden.
-
-De motie-Van Meenen c.s. over het opschorten van de bezuinigingen. De minister heeft de motie ontraden.
-
-De motie-Van Meenen over in overleg treden met de Scholengemeenschap Bonaire over huisvesting, basisbekostiging en arbeidsvoorwaarden. Senator Van Meenen heeft de motie aangehouden in afwachting van een brief die de staatssecretaris heeft toegezegd.
-
-De motie-Visseren-Hamakers c.s. over een roadmap voor versnelling van de transitie naar proefdiervrije innovatie. De minister heeft de motie ontraden.
Senator Roovers (GroenLinks-PvdA) noemde de voorgestelde bezuiniging van € 1,4 miljard onverantwoord en onaanvaardbaar: 'Desinformatie krijgt meer ruimte door de bezuinigingen op het omroepbestel, er is een leercrisis en een lerarentekort.' Roovers vroeg de minister hoe hij de Nederlandse universiteiten gaat beschermen tegen aanvallen vanuit de Verenigde Staten. Ook wilde zij weten wat de minister kan doen om de kwaliteit en de continuïteit van het onderwijs in het Caribisch deel van het Koninkrijk weer te kunnen garanderen.
D66-senator Van Meenen zei dat de bezuinigingen tastbare gevolgen hebben. Ze versterken segregatie en ondermijnen inclusief onderwijs. Op universiteiten verdwijnen honderden banen. Dit heeft direct gevolg voor het onderwijs aan en de begeleiding van studenten. Van Meenen: 'Wie vandaag bezuinigt, beperkt morgen de kansen van kinderen. Wie deze investeringen schrapt, beperkt niet alleen de kansen voor individuen, maar ook de welvaart en concurrentiekracht van ons land.'
Volgens senator Van Apeldoorn (SP) is onderwijs ook een motor voor emancipatie. 'Toch heeft dit kabinet gekozen voor megabezuinigingen. Bezuinigingen raken ook het funderend onderwijs. De meest kwetsbare kinderen worden in de steek gelaten,' aldus Van Apeldoorn. Hij zei dat in het hoger en wetenschappelijk onderwijs de werkdruk blijft toenemen. Hij zei dat het demissionaire kabinet knaagt aan het fundament van de samenleving en de toekomst en noemde de bezuinigingen kortzichtig en dom.
Senator Rietkerk (CDA) was blij met de aandacht voor de onderwijskansenregeling en dat € 177 miljoen van de bezuiniging hierop is teruggedraaid. Hij ging in op het in de Tweede Kamer aangenomen amendement om de overheidssubsidies op dierproeven te stoppen. Hij vroeg of de minister de aanvullende motie - en daarmee ook het amendement - gaat uitvoeren. Ook Rietkerk vroeg aandacht voor het onderwijs op Bonaire, Sint Eustatius en Saba: 'Kan de minister zorgen dat de uitvoering van het onderwijsbeleid op de eilanden in 2026 geen gevaar loopt?
Net als Rietkerk vroeg ook BBB-senator Van Knapen naar de gevolgen van het amendement om de subsidies voor dierproeven te stoppen. Hij vroeg aandacht voor het onderzoek op niet-humane primaten in het Biomedical Primate Research Centre (BPRC), een onderzoekscentrum voor biomedisch onderzoek naar ziektes zoals Parkinson. Van Knapen: 'Het BPRC is uniek voor Europa. Is de minister bereid toe te zeggen om in overleg te gaan met de ministers van Volksgezondheid en Economische Zaken, om de aflopende onderzoeksfinanciering tot en met 2030 aan te vullen?'
Volt-senator Perin-Gopie noemde de behandeling van de begroting een slepende procedure: 'Deze begroting had maanden geleden al moeten zijn afgehandeld. Ik hoop dat het volgende kabinet zorgt voor een ordentelijk proces.' Ze is geschrokken van de toegenomen bezuinigingen in deze Voorjaarsnota, maar zag in de Miljoenennota dat de onderwijskansenregeling blijft. Ook wees ze erop dat het mbo wordt meegezogen in de bezuinigingen. Tot slot vroeg ze waarom de minister de Europese oproep om meer te investeren in onderwijs en onderzoek naast zich neerlegt.
Senator Walenkamp (Fractie-Walenkamp) zei dat het lerarentekort een punt van aandacht moet zijn. 'Basistaalvaardigheden zijn abominabel. Hoe gaat u met concreet plan komen? Hoe gaat u lerarentekort aanpakken?', vroeg hij. Over de kamernood onder studenten vroeg hij of de minister kon toezeggen te coördineren welke kantoorpanden leeg staan. Van Walenkamp vroeg verder hoe het staat met een eerdere toezegging dat tachtig procent van de begroting aan het primaire proces moet worden besteed en twintig procent aan overhead.
PvdD-senator Visseren-Hamakers zei dat wetenschappers die iets kunnen zeggen over alternatieven voor dierproeven in mindere mate worden betrokken bij gesprekken over de toekomst van dierproeven. Visseren: 'De transitie naar dierproefvrije innovatie gaat heel snel. Iedereen zou dit moeten volgen. Het is een grote technologieverschuiving. Welke rol pakken het Nederlandse bedrijfsleven en de Nederlandse wetenschap in deze ontwikkeling?' Ze vroeg de minister toe te zeggen een roadmap hiervoor te maken.
Senator Van de Sanden (Fractie-Van de Sanden) kiest voor kennis met compassie. Volgens hem blijft de juridische status van het amendement van de Tweede Kamer onduidelijk. Hij vroeg om een heldere onderbouwing van het besluit van het kabinet . Hij vroeg daarnaast om een tijdpad waarbij compassie wordt gecombineerd met continuïteit. 'Ik steun de richting van de minister, maar vraag om meer duidelijkheid. Niet om te vertragen, maar om te versterken,' besloot Van de Sanden.
Minister Moes (OCW) onderstreepte in zijn beantwoording het belang van alle vormen van vervolgonderwijs: 'We willen af van opwaartse druk, waarbij er vooral aandacht is voor hoger onderwijs. We willen juist dat alle jongeren een opleiding terechtkomen kunnen volgen die bij hen past.' Hij zegde toe het amendement van de Tweede Kamer over de dierproeven uit te voeren en zich breed te laten informeren over de overgang naar dierproefvrije wetenschap. Hij durfde nog geen termijnen te verbinden aan een roadmap hiervoor.
Staatssecretaris Becking (Funderend Onderwijs en Emancipatie) zet dat het kabinet dan wel demissionair is, maar de leraren zijn dat niet. 'Scholen houden ook zonder subsidie de mogelijkheid om brede brugklassen te houden en op te zetten. We blijven investeren in gelijke kansen bij de overgang van het primair onderwijs naar het voortgezet onderwijs,' zei Becking. Ook liet hij weten dat er gewerkt wordt aan nieuwbouw van scholen op de eilanden in het Caribisch deel van het Koninkrijk.